Tác giả: Đại Nguyễn

Từng thắc mắc tại sao có người làm chủ nhà máy đồ sộ còn người khác chỉ bán sức lao động? Hay cách mà thành quả lao động được phân chia lại định hình cả xã hội? Đằng sau guồng quay sản xuất hàng ngày là một mạng lưới phức tạp các mối quan hệ giữa con người với con người và với tư liệu sản xuất – thứ mà các nhà kinh tế chính trị gọi là Quan hệ sản xuất. Đây không chỉ là lý thuyết hàn lâm, mà là xương sống quyết định ai nắm quyền, ai…

Hãy tưởng tượng bạn đang cố gắng đặt ba vật thể bất kỳ vào một chiếc hộp phẳng. Liệu chúng có luôn nằm gọn gàng trên đáy hộp không, hay sẽ có vật bị nhô lên? Trong thế giới hình học không gian, các vectơ cũng vậy. Ba vectơ bất kỳ trong không gian không phải lúc nào cũng cùng "chung sống" trên một mặt phẳng duy nhất. Khái niệm về sự đồng phẳng của vectơ chính là chìa khóa để hiểu rõ mối quan hệ vị trí của chúng trong không gian ba chiều rộng lớn. Giống như việc…

Khi nhắc đến các nguyên tố hóa học như Carbon hay Oxy, chúng ta thường nghĩ đến những khối xây dựng cơ bản của vật chất với những tính chất nhất định. Nhưng ít ai biết rằng, ngay cả một nguyên tố "đơn giản" như Carbon cũng có nhiều "phiên bản" khác nhau, chỉ khác nhau ở một chi tiết nhỏ trong hạt nhân nguyên tử. Những "phiên bản" đặc biệt này chính là đồng vị. Bạn có bao giờ tự hỏi làm thế nào các nhà khảo cổ xác định được tuổi của một bộ xương khủng long hay…

Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao hai chất có cùng công thức hóa học lại có tính chất hoàn toàn khác nhau không? Chẳng hạn, cùng là C6H12O6 nhưng một chất là đường glucose nuôi sống cơ thể, còn chất kia là fructose ngọt lịm trong trái cây. Đó chính là bí ẩn của đồng phân – hiện tượng các phân tử có "nguyên liệu" giống nhau nhưng được "lắp ráp" theo những cách khác biệt, dẫn đến những "sản phẩm" với đặc tính riêng biệt. Trong thế giới hóa học, đặc biệt là hóa hữu cơ, việc…

Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao một chiếc xe tải dù chạy chậm vẫn khó dừng hơn một chiếc xe máy chạy nhanh không? Hay làm thế nào mà các vật thể va chạm vào nhau lại bật ra hoặc dính lại theo những cách khó đoán? Câu trả lời nằm ở một khái niệm vật lý cực kỳ quan trọng và thú vị: động lượng. Nó không chỉ là tốc độ hay khối lượng, mà là sự kết hợp đặc trưng cho "lượng chuyển động" mà một vật mang theo. Và điều tuyệt vời hơn nữa là…

Nhìn một chiếc xe đang lao đi trên đường, một viên bi lăn trên sàn nhà, hay dòng nước chảy xiết từ trên cao, bạn có bao giờ tự hỏi điều gì tạo nên sức mạnh đằng sau những chuyển động ấy? Đó chính là động năng – dạng năng lượng đặc biệt gắn liền với mọi vật thể khi nó không đứng yên. Động năng không chỉ đơn thuần là sự di chuyển; nó là khả năng sinh công, là nguồn gốc của nhiều hiện tượng vật lý và ứng dụng kỹ thuật quanh ta. Từ những va chạm…

Hãy tưởng tượng mặt đất dưới chân bạn bỗng dưng rung chuyển dữ dội, mọi thứ xung quanh đổ sập, và thế giới quen thuộc bỗng trở nên hỗn loạn chỉ trong tích tắc. Cơn địa chấn đáng sợ ấy chính là động đất, một trong những hiện tượng tự nhiên mạnh mẽ và khó lường nhất. Con người từ bao đời nay vẫn luôn tìm cách giải mã bí ẩn này – từ những chuyển động âm thầm sâu trong lòng đất tạo nên cơn rung chấn, đến cách chúng ta dùng thang đo Richter hay MSK để định…

Thế giới hóa học hữu cơ mênh mông như một khu rừng đa dạng, nơi tồn tại hàng triệu hợp chất khác nhau. Thoạt nhìn, chúng có vẻ chẳng liên quan gì đến nhau, nhưng nếu để ý kỹ, bạn sẽ thấy những "gia đình" nhỏ, những "họ hàng" có cấu trúc và tính chất tương đồng đến ngạc nhiên. Khái niệm đồng đẳng chính là chìa khóa để giải mã mối liên hệ thú vị này, giống như việc nhận ra các anh chị em trong một gia đình dù mỗi người một vẻ. Chúng chia sẻ chung một…

Bạn có bao giờ ngắm nhìn cánh bướm đang bay, bông tuyết sáu cánh hoàn hảo hay chỉ đơn giản là bóng mình soi dưới mặt nước phẳng lặng chưa? Tất cả những khoảnh khắc ấy đều gợi lên một cảm giác hài hòa, cân đối đến lạ kỳ – đó chính là đối xứng. Khái niệm này không chỉ xuất hiện trong những hình ảnh đẹp đẽ quanh ta mà còn ẩn chứa những ý nghĩa sâu sắc trong toán học, khoa học và nghệ thuật. Vậy, đối xứng thực sự là gì, và nó biểu hiện dưới những…